Rośliny we wnętrzach

Dziś odbiegamy od tematu. Przedstawiamy wam projekt i artykuł, dotyczący aranżacji wnętrz za pomocą roślin. Głównym celem projektu, było zagospodarowanie dolnego holu budynku Centrum Nowoczesnego Kształcenia Politechniki Białostockiej, który miał spełnić rolę spoiwa pomiędzy wnętrzem budynku, a jego otoczeniem. Prawidłowo zaaranżowane wnętrze powinno być wyposażone nie tylko w elementy, o charakterze architektonicznym, ale również roślinność, która w dzisiejszych czasach jest nieodzownym elementem – łącznikiem pomiędzy architekturą wnętrz i krajobrazu. Połączenie tych 2 elementów możemy zaobserwować także w przestrzeni miejskiej. Wzorcowa zabudowa, powinna składać nie tylko z budynków i materii nieożywionej, ale także z elementów przyrody ożywionej.


Wprowadzenie

            Sposób kreowania udanych wnętrz budynków publicznych zależny jest nie tylko od
projektanta ale także od charakteru i wizualnej strony obiektu jak również  jego przewidzianej funkcjonalności [1]. Nowoczesne rozwiązania powinny w pełni zaspokajać potrzeby wszystkich użytkowników. Nie zawsze jest to możliwe, jednak należy pamiętać że każdy cel można osiągnąć poprzez stopniowe wprowadzanie nowych rozwiązań, które ułatwią użytkownikom funkcjonowanie w dzisiejszych czasach. Stworzenie rozwiązania odznaczającego się prawidłowo rozplanowanymi funkcjami oraz odpowiednio zorganizowaną przestrzenią administracyjną powoduje wzrost popularności obiektu, co się przekłada na jego dalszy rozwój społeczny. Prawidłowo zaaranżowane wnętrze powinno być wyposażone nie tylko w elementy o charakterze architektonicznym, ale również roślinność, która w dzisiejszych czasach jest nieodzownym elementem – łącznikiem pomiędzy architekturą wnętrz i krajobrazu.

Przegląd literatury dotyczącej przestrzeni budynków użyteczności publicznej

Budynek użyteczności publicznej w świetle prawa
Zgodnie z Rozporządzeniem ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, za budynek taki uważa się budynek przeznaczony dla administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym lub wodnym, poczty lub telekomunikacji oraz inny ogólnodostępny budynek przeznaczony do wykonywania podobnych funkcji. Za budynek użyteczności publicznej uznaje się także budynek biurowy i socjalny [13].

Funkcje roślin w budynkach użyteczności publicznej
Rośliny w pomieszczeniach odgrywają wiele pożytecznych funkcji do których można zaliczyć przede wszystkim funkcje dekoracyjne, fizjologiczne i zdrowotne.  Rośliny zapewniają piękno wystroju wnętrz, bogatą kolorystykę, lepsze warunki mikroklimatyczne, a w szczególności czyste powietrze pozbawione licznych lotnych związków chemicznych, regulują wilgotność oraz temperaturę powietrza [15]. Zieleń w budynkach użyteczności publicznej spełnia nie małą rolę dekoracyjną. Odpowiednio dobrana podkreśla indywidualny charakter pomieszczenia lub nawet całego obiektu.

W  obecności roślin wzrok nie męczy się tak bardzo podczas pracy przed komputerem, okuliści zalecają, aby doniczki stawiać bezpośrednio obok monitora [9]. Liście pochłaniają kurz oraz inne pyły emitowane przez sprzęt biurowy np. drukarki, a część szkodliwych dla człowieka związków zostaje przez nie rozłożona [6]. Rośliny wykorzystuje się jako materiał akustyczny, tworząc tzw. ściany zieleni, dzięki którym wycisza się wnętrze.

Wpływ kolorystyki roślin na psychikę człowieka
Kwiaty wpływają pobudzająco i rozweselająco, wywołują wzrost zaufania, skupienia i relaksacji, obniżają napięcia, jak także powodują poczucie harmonii z naturą. W zależności od barwy kwiatów można tworzyć kompozycje stonowane bądź też kontrastowe, często wielobarwne, działające zachęcająco wzbudzające silniejsze emocje. Kwiaty czerwone i różowe mogą wywoływać rozdrażnienie i chwiejność uczuciową [8]. Jednak dawna cieszą się popularnością i są najczęściej wykorzystywane do aranżacji wnętrz. Kąt wypełniony czerwienią nabiera pierwszeństwa i to w jego stronę od razu kierowany jest wzrok. Z kolei rośliny zielone zwiększają stabilność emocjonalną, ale mogą także nasilać depresję i nadmiernie wyciszać emocje [10].

Wymagania roślin we wnętrzach
Przede wszystkim podczas wyboru roślinności do wnętrz należy wziąć pod uwagę rodzaj panującego tam oświetlenia. Należy wiedzieć, czy stanowi je światło naturalne czy sztuczne. Od tego zależy dobór gatunków roślin oraz ich wymagania wzrostowe i późniejsze zabiegi związane z pielęgnacją. Ponadto ważna kwestią jest dostępność wody lub możliwość zainstalowania automatycznego systemu nawodnienia oraz wymagania wilgotnościowe roślin [12]. Częsty niedobór światła, suche i ciepłe powietrze, duże wahania wilgotnościowe, powodują,  że nasze rośliny wolniej rosną, są narażone na różne choroby, gubią liście lub po prostu zamierają. Objawy te mogą być wywołane również innym czynnikiem, który zazwyczaj się jest pomijany. Warto zwrócić uwagę na czystość roślin, które łatwo pokrywa kurz. Rośliny we wnętrzach są bardziej narażone na skutki osiadania pyłów. Związane  jest to z osiadającą warstwą kurzu, ponieważ nie jest on spłukiwany jak w przypadku roślin zewnętrznych [2].

Gatunki polecane do wnętrz budynków użyteczności publicznej
Wprowadzając nowe nasadzenia do wnętrz, warto zapoznać się z podstawowymi wymaganiami poszczególnych gatunków roślin, w celu zapewnienia im odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju [14]. W budynkach użyteczności publicznej stosuje się roślinność łatwą w utrzymaniu, która nie wymaga zbyt dużej uwagi. Najczęściej spotykanymi roślinami są: Skrzydłokwiat kwiecisty (Spathiphyllum floribundum), Zamiokulkas zamiolistny (Zamioculcas zamiifolia), Zielistka (Chlorophytum), Dracena obrzeżona (Dracaena marginata), Szeflera (Schefflera), Nolina wygięta (Nolina recurvata), Sansewiera (Sansevieria) oraz Figowiec Benjamina (Ficus benjamina) [7]. Inne gatunki roślin, które również są warte polecenia, rzadziej wykorzystuje się ze względu na niekiedy większe potrzeby pielęgnacyjne lub wymagające specyficznych warunków dla lepszego wzrostu. Godne uwagi są takie rośliny jak: Guzmania (Guzmania), Kaladium (Caladium, Kalatea (Calathea), Kliwia (Clivia), Kroton pstry (Codiacum variegatum), Sagowiec (Cycas), Zanokcica (Asplenium) [3].

Metodyka wykonywania opracowania

Lokalizacja obiektu oraz zakres opracowania
Coraz częściej w nowoczesnych budynkach użyteczności publicznej zapomina się o tak ważnej kwestii jak zieleń. Wyposażenie wnętrz dotyczy tylko elementów małej architektury. Budynek Centrum Nowoczesnego Kształcenia w Białymstoku należy do takich obiektów. Budynek znajduję się na terenie kampusu Politechniki Białostockiej, przy ulicy Zwierzynieckiej. Obiekt charakteryzuje się modernistycznymi detalami architektonicznymi. Motywem przewodnim są symetrycznie wykonane wycinanki, które pojawiają się na ścianach budynku. Całość budynku utrzymana jest w tonacjach biało szarych z pojedynczymi elementami ciemnej zieleni i jaskrawej żółci. W głównym atrium wprowadzono małą ilość roślin. W pojedynczych miejscach poustawiano rośliny doniczkowe nie zachowując przy tym żadnej kompozycji. Zakres prac projektowych dotyczy parteru budynku biblioteki Politechniki Białostockiej.

Etapy powstawania projektu
Przed przystąpień do prac koncepcyjnych zebrano pomysły, aby wybrać te, które będą nie tylko wzorowe pod względem estetyki, ale też harmonizowały wnętrze pod względem funkcjonalności. Pierwsze idee zanotowano i naszkicowano.  Wówczas przeprowadzono inwentaryzację. Następny etap dotyczył prac związanych z przygotowaniem elektronicznej wersji propozycji koncepcyjnej oraz przeprowadzania korekt związanych z rozmieszczeniem elementów wyposażenia wnętrza budynku oraz doboru kolorystyki, faktury, kształtów i materiału poszczególnych elementów kompozycyjnych. Po przeprowadzeniu pierwszych analiz przystąpiono do wyboru gatunków roślin, które połączono z wcześniej zaprojektowanymi elementami wyposażenia wnętrza.

Inspiracje
Inspiracje związane z zaaranżowaniem tak specyficznej przestrzeni były nowoczesne już istniejące założenia, głównie z krajów europejskich, gdzie nowoczesną architekturę łączono z roślinnością poprzez odpowiedni dobór kolorystyki roślin oraz różnorodnych pod względem barwy, kształtów i faktur donic.

Koncepcja projektowa

Schemat funkcjonalno-przestrzenny
Projektowane wnętrze budynku/parteru, charakteryzuje się otwartą, jasną przestrzenią, w której istniejące funkcje nie są wyraźne. Obiekt stanowi jednolitą masę, w której poruszanie się nie jest ograniczone żadnymi elementami. Główne punkty zainteresowania zlokalizowane są w zaułkach budynku, natomiast centralny hol, w którym znajduje się jedynie punkt administracyjny sprawia wrażenie pustego, nie do końca zaadaptowanego miejsca. Projekt parteru zakłada takie funkcje jak: wypoczynkowa, reprezentacyjna, administracyjna, ekspozycyjna oraz komunikacyjna.

Rozmieszczenie i charakterystyka elementów małej architektury
Projekt zakłada wprowadzenie elementów małej architektury, które mają za zadanie uporządkowanie wnętrza. Przypisane one zostaną odpowiednim strefom funkcjonalnym, wprowadzą ład przestrzenny i nadadzą nowoczesny charakter założeniu. W strefie wypoczynkowej zaprojektowane zostały mobilne kanapy w odcieniu jaskrawej zieleni oraz stoliki, których blat wykonany został z mlecznego szkła. Elementem który zwróci uwagę wypoczywających będzie modernistyczna rzeźba usytuowana na końcu podłużnego korytarza. Ważnym elementem, który zastosowano w projektowanym wnętrzu jest oświetlenie.

Projekt skupia się głównie na zastosowaniu światła żółtego, które ociepli i tak już dość surowy klimat obiektu. Wykorzystane elementy świetlne stanowią podświetlenie najważniejszych cech budynku – projektowanych drzew liściastych, zielonej ściany wykonanej z mchu, modernistycznej rzeźby czy ściany wodnej i słupów podporowych oplecionych roślinnością pnącą. Innowacyjnym rozwiązaniem wprowadzonym

do projektowanego założenia jest ściana wodna, zakończona kanałem zbiorczym,

z roślinnością wodną. Instalacja zamontowana jest wzdłuż oszklonej ściany frontowej, dzięki temu przepływ wody będzie widoczny również z zewnątrz budynku.

Kolejnym projektowanym komponentem są wielofunkcyjne, ruchome stojaki wystawiennicze, które pełnią rolę powierzchni ekspozycyjnej prac studentów i pracowników uczelni, koncepcji planistycznych wykonanych na planszach, bądź też prac rzeźbiarskich. Cała konstrukcja jest tak zaplanowana, aby łatwo było można ją rozmontować, w zależności od potrzeby ekspozycji. Atutem jest tu możliwość demontażu nogi stojaka, następnie zaślepienie otworu i wykorzystanie podstawy przy wystawach rzeźb. Struktura budulcowa jest wkomponowana w otoczenie i klimat obiektu. Materiał wykorzystany przy budowie stojaka to blacha ocynkowana, malowana proszkowo na kolor biały, oraz płyty MDF. Ideą przewodnią było, odwzorowanie ażurowej formy, znajdującej się na elewacji całego budynku Centrum Nowoczesnego Kształcenia.

Następnym ważnym elementem w projektowanym obiekcie, jest propozycja sceny, która została usytuowana w strefie reprezentacyjnej. Z uwagi na przeznaczenie budynku, jest ona nieodzownym wyposażeniem korytarza głównego. Zgodnie z koncepcją, niewysoki podest ma na celu uświetnienie wydarzeń i spotkań, odbywających się w projektowanym holu. W celu urozmaicenia i wkomponowania elementu w ramy budynku, tło sceny będą stanowić rośliny bylinowe i doniczkowe, zasadzone w podwyższonym murku.

Powiązanie z otoczeniem
Cała koncepcja korytarza głównego, opiera się na otwartej przestrzeni, która tworzona jest poprzez zastosowanie przeszklonych ścian budynku. W projektowanym obiekcie planowana jest również modernizacja istniejącej nawierzchni, która wykonana jest z żywicy epoksydowej, wykorzystanej wewnątrz i z zewnątrz budowli, dzięki temu osiągnięty jest efekt przedłużenia projektowanej przestrzeni. Adaptacja oszklonych ścian, wyeksponuje nowoczesność oraz uwidoczni wykorzystanie zieleni w korytarzu głównym osobom spoza uczelni i przechodzącym nieopodal Centrum Nowoczesnego Kształcenia.

Dobór roślinności

Wykaz roślin

Tab.1. Wykorzystane gatunki roślin podczas wykonania koncepcji projektowej.

L.p.	NAZWA ŁACIŃSKA	NAZWA POLSKA
DRZEWA LIŚCIASTE
1	Betula pendula	Brzoza brodawkowata
BYLINY
2	Lysimachia nummularia	Tojeść rozesłana
3	Sagina subulata	Karmnik ościsty
4	Sedum acre ‘Yellow Queen’	Rozchodnik ostry ‘Yellow Queen’
5	Sedum album ‘Coral Carpet’	Rozchodnik biały ‘Coral Carpet’
6	Sedum kamtschaticum ‘Glaucum’	Rozchodnik kamczacki ‘Glaucum’
7	Sedum spurium ‘Roseum’	Rozchodnik kaukaski ‘Roseum’
8	Sempervivum ciliosum	Rojnik orzęsiony
9	Sempervivum tectorum	Rojnik murowy
10	Silene acaulis	Lepnica bezłodygowa
11	Vinca minor	Barwinek pospolity
TRAWY OZDOBNE
12	Festuca gautieri	Kostrzewa Gautiera
13	Festuca glauca	Kostrzewa popielata
14	Festuca glauca ‘Golden Toupee’	Kostrzewa popielata ‘Golden Toupee’
15	Miscanthus sinensis ‘Gold Bar’	Miskant chinski ‘Gold Bar’
16	Sesleria sadleriana	Sesleria sadlera
ROŚLINY DONICZKOWE
17	Dracaena marginata	Dracena obrzeżona
18	Nolina recurvata	Nolina wygięta
19	Zamioculcas zamiifolia	Zamioculcas zamiolistny
MCHY
20	Cladonia rangiferina	Chrobotek reniferowy
PNĄCZA
21	Aristolochia macrophylla	Kokornak wielkolistny
ROŚLINY WODNE
22	Echinodorus cordifolius	Żabienica sercolistna
23	Echinodorus latifolius	Żabienica szerokolistna

Źródło: Opracowanie własne.

Kryteria doboru roślin

Dobierając gatunki roślin należy brać pod uwagę wiele czynników, jednak wśród najważniejszych wyróżnia się:

• Charakter obiektu – nowoczesność i modernizm.
• Wymagania siedliskowe roślin – nasłonecznienie (sztuczne bądź naturalne), wilgotność powietrza [3].
• Funkcje jakie ma spełniać dana roślinność – tłumiące hałas, dekoracyjne, obwódkowe, poprawiające warunki wilgotnościowe [4].

Biblioteka Politechniki Białostockiej posiada specyficzny charakter. Poza przeznaczeniem go na cele dydaktyczno – naukowe, obiekt posiada cechy wypoczynkowe i wystawiennicze, co również znacząco decyduje o doborze gatunkowym roślin. Roślinność stosowana w budynkach użyteczności publicznej nie może być: trująca, posiadająca kolce i ciernie. Biorąc pod uwagę wymagania siedliskowe roślin, pula gatunków ulega znacznemu zwężeniu. Należy zwrócić uwagę na warunki glebowe, wodne i świetlne. Każdy z tych czynników decyduje o tym, w jakim stanie rozwojowym i zdrowotnym będzie roślina, co się przekłada na jej późniejszy wygląd estetyczny.

Charakterystyka wybranych kompozycji roślinnych
Projekt koncepcyjny przewiduje wiele elementów roślinnych, w tym pojedyncze drzewa, kompozycje tworzone z roślin doniczkowych, ściany wertykalne oraz rabaty bylinowe. Dwie najważniejsze kompozycje roślinne dotyczą rabat. Jedna z nich znajduje się w północno-zachodniej części holu, jako podstawa dla elementu rzeźbiarskiego. Druga kompozycja znajduje się za sceną i stanowią ją rośliny doniczkowe oraz byliny płożące. Zastosowane roślinny oddają charakter całego obiektu. Tonacja oscyluje w odcieniach zieleni, brązu i żółci. Z kolei wysokość roślin zależna jest od tego czy jest to bylina czy też roślina doniczkowa.

Podsumowanie

Warunki projektowe dotyczące aranżacji budynków użyteczności publicznej
Ukierunkowanie prac podczas wykonywania działań dążących do aranżacji przestrzeni publicznych zależne jest od kilku czynników. Najważniejszy aspekt powinien dotyczyć preferencji użytkowników oraz ich potrzeb. Należy kierować się  możliwością stworzenia miejsca, które będzie w pełni zaspokajać potrzeby wszystkich odbiorców. Drugim kierunkiem jest zaadaptowanie nowoczesnych rozwiązań architektonicznych w istniejącym obiekcie, aby współgrał z charakterem budynku i tworzył estetyczną a zarazem funkcjonalną przestrzeń. Ostatnim punktem są same odczucia i potrzeby projektanta. Należy brać pod uwagę opinie i wymagania większej grupy eksploatatorów. Niezwykle trudne jest połączenie poczucia piękna i zdolności projektowych architekta z wyzwaniami jakie stawiają przed nim poszczególne grupy użytkowników [11].

Analiza koncepcji projektowej na tle innych założeń o podobnym charakterze

Analizując znane założenia projektowe budynków użyteczności publicznej na terenie Polski oraz krajów europejskich, stworzono koncepcję zagospodarowania, która nie odbiegała funkcjonalnością, obecnymi trendami oraz możliwościami technicznymi od nowoczesnych założeń. Przykładem może być BNP Paribas bank w Paryżu. Obiekt jest również budynkiem użyteczności publicznej. Stworzono w nim ścianę wertykalną, miejsce wypoczynku z nowoczesnymi kanapami oraz stolikami. Dodatkowym atutem jest aranżacja pomieszczenia za pomocą oświetlenia.
Innym rozwiązaniem jest bank SGB w Gniewkowie, gdzie zastosowano kompozycje z roślin doniczkowych, a całość założenia wykonana została w odcieniach bieli, szarości i zieleni. Wszystkie te obiekty charakteryzują się nowoczesnym układem architektonicznym oraz podziałem przestrzeni na strefy funkcjonalne.

Związek proponowanych rozwiązań projektowych z funkcjonalnością obiektu
Jedne z założeń opierało się na stworzeniu miejsca pełniącego kilka funkcji. Pomimo otwartej przestrzeni stworzono strefy, nadając tym samym uporządkowany charakter obiektu. Wyznaczenie strefy wypoczynkowej  i reprezentacyjnej pozwoli na organizację wystąpień publicznych i innych spotkań związanych z  najważniejszymi wydarzeniami  dotyczącymi  Politechniki Białostockiej. Dodatkowo przeznaczono odpowiednio dużą powierzchnię holu na organizację wernisaży i ekspozycji projektów oraz rzeźb wykonanych przez studentów.  Jednym z ważniejszych etapów było wskazanie strefy wypoczynkowej w której znalazły się kanapy w odcieniu jaskrawej zieleni oraz stoliki.

Ogólna, wizualna ocena założenia, oraz jej wpływ na estetykę całego obiektu
Koncepcja zagospodarowania parteru budynku biblioteki Politechniki Białostockiej, doskonale wpisuje się obecny plan budynku. Wprowadzone elementy małej architektury umożliwią wypoczynek, swobodne korzystanie z obiektu oraz przeprowadzanie wernisaży oraz wystaw rzeźbiarskich. Wprowadzona roślinność uzupełni surowe wnętrze architektoniczne, spowoduje wzrost estetyki całej przestrzeni oraz poprawi warunki wilgotnościowe. Centrum Nowoczesnego Kształcenia jest nowym obiektem i odwiedzanym najczęściej przez pracowników oraz studentów Politechniki Białostockiej. Zaaranżowanie nowego wnętrza przyciągnie użytkowników również spoza uczelni, co zwiększy jego popularność. Dodatkowo nowoczesne rozwiązania kompozycyjne jak również bogaty dobór elementów małej architektury i gatunków roślin, przyczyni się do wykorzystania całego potencjału budynku.

Plansza CNK



Współautor: Urszula Żakiewicz

Literatura

[1]. Baranowski W., Cyran M., Iwaszkiewicz T.: Projektowanie i aranżacja pomieszczeń biurowych: poradnik projektanta.1. Wyd. Warszawskie Centrum Postępu Techniczno-Organizacyjnego Budownictwa WACETOB, Warszawa 2001.
[2].  Baumann R.: Domy w zieleni. Wyd. Arkady, Warszawa 1991.
[3]   Czekalski M.: Nowe rośliny do dekoracji wnętrz. Poradnik Gospodarki 1993, nr 9, s 29.[4]  Drozdek M. E.: Rośliny do zadań specjalnych. Wyd.  Oficyna Wydawnicza Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Sulechów 2011.
[5]  Hawliczek - Gortat J.: Rośliny - nie tylko element dekoracyjny . Biuletyn Informacyjno-   Handlowy. Ośrodek Doradztwa Rolniczego Boguchwała 2003, nr 3, s. 17-18
[6]   Henschke M.: Zadbajmy o doniczkowe. Działkowiec 2011, nr 1, s. 24.
[7]   Kimic K.: Rośliny we wnętrzach. ABRYS Sp. z o.o., Wydawnictwa Komunalne. Zieleń miejska 2011, nr 13, s.  35.
[8]    Narkiewicz M.: Kwiatowe tonacje. Kwietnik 2010, nr 9, s. 7 – 9.
[9]  Nowak J.: Rośliny ozdobne – możliwość rozwoju produkcji i oddziaływanie na jakość   życia. Wyd. Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, Skierniewice 2007.
[10]  Strauß F, Waechter.: Rośliny doniczkowe. Wyd. Świat książki, Warszawa 2005.
[11] Pachowski J.: Atrium przestrzeń społeczna w budynku wielofunkcyjnym. Wyd.   Pracownia Projektowa Janusz Pachowski, Izabelin 2002.
[12]  Rak J.: Kwiaty w Twoim domu. Wyd. MULTICO, Warszawa 2010.
[13] Rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
[14] Szeliga A.: Roślinna aranżacja wnętrz. Biuletyn Informacyjno-Handlowy. Ośrodek   Doradztwa Rolniczego Boguchwała 1999, nr 4, s. 8-9.
[15] Zimny H.: Rośliny w naszych do mach i ich funkcje w ekologii wnętrz. Wyd. Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2008.